GRUPA REGIONALNA | AKTUALNOŚCI | KRONIKA | MIEJSCOWOŚĆ | STOWARZYSZENIE | SPOTKANIA FOLKLORYSTYCZNE | KONTAKT | MENU
ZWYCZAJE KOLĘDNICZE - MICHALCZOWA
do Święta Matki Boskiej Gromnicznej. W Michalczowej i okolicznych miejscowościach dawniej kolędowali wyłącznie chłopcy, młodzież męska i starsi mężczyźni. Chłopcy kolędowali z gwiazdą, szopką, jako Trzej Królowie, oraz jako nowolecięta czy szczodroki, odwiedzając głównie rodzinę , sąsiadów, znajomych. Młodzież męska i czasem także dorośli mężczyźni kolędowali z turoniem, z konikiem, oraz z szopką z lalkami, jako Herody i Droby noworoczne. Obecnie kolędują głównie dzieci i młodzież z gwiazdą i szopką ale zdarza się kolędująca młodzież z turoniem. Obecnie z chłopcami kolędują także dziewczęta,lub same dziewczęta i zdarza się że też kobiety z mężczyznami. KOLĘDOWANIE DZIECI Z gwiazdą lub szopką Z sześcioramienną gwiazdą lub skromną szopką kolędnicy podchodząc pod dom, kolędują na zewnatrz przed oknem lub drzwiami, śpiewają jedną lub dwie kolędy, składają życzenia i dziekuja za datki. Dawniej za kolędowanie i życzenia od gospodarzy otrzymywali głównie to czym oni dysponowali, przeważnie coś do jedzenia jajko, bułkę, jabłko a obecnie pieniążki. Zdarza się że w jeden wieczór przychodziło kilka a nawet kilkanaście takich grup kolędniczych. Nowolecięta, Szczodroki Nowoleciętami lub Szczodrokami nazywani byli mali chłopcy którzy kolędowali na przełomie starego i nowego roku. Nazewnictwo jak i posób kolędowania był różny w każdej miejscowości. Na naszym terenie chłopcy którzy kolędowali wieczorem w stary rok nazywani byli nowolęcietami a chłopcy którzy kolędowali wcześnie rano w Nowy Rok nazwani byli szczodrokami. Ubrani byli w to co mieli na co dzień do pracy, mieli umazane sadzą twarze, dodatkowo okręceni powrósłami ze słomy. W rękach kij i koszyczek na jedzenie które otrzymywali od obkoledowanych. Kolednicy starają się rozbawić gospodarzy których odwiedzają. Odwiedzali głównie chrzestnych, rodzinę i sąsiadów. Śpiewali kolędy i pastorałki, składali życzenia na nadchodzący Nowy Rok, za co otrzymywali przeważnie małe kołacze zwane szczodrokami, jabłka, czasem drobne pieniążki. Trzej Królowie W dniu 6 stycznia w Świeto Trzech Króli chłopcy młodsi jak i też starsi kolędowali po trzech jako Kacper, Melchior i Baltazar. Ubrani byli długie sięgające ziemi koszule, na głowach mieli ozdobne korony wykonane z papieru i bibuły, w rękach kije, koszyk na datki. Wchodzili do domów a w kuchni lub izbie chodząc po kole w kierunku tak jak słońce śpiewali jedną lub dwie stosowne kolędy, składali życzenia pomyślności i dziekowali za datki. KOLĘDOWANIE KAWALERÓW I DOROSŁYCH MĘŻCZYZN Kolędowanie rozpoczynali zaraz po świetach Bożego Narodzenia i w zależności od pogody kolędowali prawie w każdy wieczór obierając za każdym razem inną miejscowość lub przysiółek, pokonując pieszo po kilka a nawet kilkanaście kilometrów. Z turoniem W kolędzie z turoniem bierze udział tradycyjnie kilku starszych chłopców lub dorosłych mężczyzn stosownie przebranych. Ponieważ z turoniem chodzi żyd, dziad, dziadówka, cygan i cyganka oraz czasem kapela lub przygrywający muzykant to już w okresie adwentu schodzili się, przygotowując rekwizyty, ucząc się swoich ról ustalali kto co ma mówić, by każdy z kolędników robił i mówił tak jak to wynika z tradycji. Podchodząc pod dom śpiewają pastorakę lub kolędę, prosząc o wpuszenie ich do środka. Jeżeli gospodarze sobie życzą i wpuszczą do domu, to kolędują w domu. Turoń szaleje po izbie bodąć gospodarzy i strasząc dzieci. Jest zwyczajowe targowanie i sprzedaż turonia przez żyda i cygana, okolicznościowe śpiewy np. "Obróć się turońku ..", jego śmierć, komiczne zabiegi kolędników by go przywrócić do życia. Po przywróceniu do życia turonia nastepuje obkolędowanie domowników które ma przynies im dobrobyt i zdrowie w Nowym Roku. Kolędnicy składali gospodarzom życzenia noworoczne sypiąc owsem na szczeście i zdrowie, a gospodarze starają sie w różny sposób wynagrodzić kolędników za kolędowanie i życzenia porzez poczęstunek lub obdarowanie wiktuałami lub pieniędzmi. Kolędnicy wychodząc śpiewają pastorałke i podziękowania za obdarowanie. Na zakończenie tradycyjnie śpiewają "Wiwat, wiwat juz idziemy .." . Jeżeli jest z nimi muzykant lub kapela to kolędnicy zatańczyli z domownikami, z gospodynią a zwłaszcza pannami,wszystko zależało od inwencji i pomysłowości kolędników i gospodarzy. Z konikiem W kolędzie z konikiem uczestniczą nastepujące stosownie przebrane postacie : na koniku jeździ król z berłem lub ułan z szablą, musi też być żyd, dziad, dziadówka, cygan i cyganka z dzieckiem a także kapela lub przynajmniej harmonista. Tradycyjny konik kolędniczy jest okryty wstążkami z bibuły dlatego nie chodzą w dni deszczowe ponieważ bibuła się niszczy. Podchodząc pod dom śpiewają pstorałkę lub kolędę a żyd prosi o wpuszenie wszystkich do środka. Po zaproszeniu przez gospodarzy kolędują w kuchni lub izbie. Król lub ułan na koniku tańczy swego rodzaju specyficzny taniec, najeżdżając i trącając przy tym domowników a zwłaszcza gospodynię i panny. Jeżdżacy na koniu król (Herod) pyta Żyda gdzie narodził sie nowy Bóg Żydowski, a ten mu stara sie tak odpowiadac żeby wprowadzic go na wesoło w błąd. Żyd, Cygan z cyganką, dziad z dziadówka starają się tekstami i zachowaniem rozbawić domowników dopominając sie przy tym by gospodarze ich poczęstowali. Sami też próbują znaleść w kuchni jedzenie by się nim poczęstować i zabrać do worka. Obkolędowują też domowników co ma przynieś goszczacym ich zdrowie i dobrobyt w nowym roku. Składają gospodarzom życzenia noworoczne sypiąc owsem na szczeście i zdrowie, a gospodarze starają sie w różny sposób wynagrodzić kolędników porzez poczęstunek lub obdarowanie pieniędzmi. Dziekują za obdarowanie życząc wszystkiego co najlepsze.Na zakończenie śpiewają Wiwat, wiwat juz idziemy ... Jeżeli jest z nimi muzykant lub kapela to kolędnicy zatańczą z domownikami a zwłaszcza gospodynią i pannami. Draby Noworoczne W kolędzie zwanej też "Po drobsku" uczestniczyli głównie kawalerzy a czasem dorośli mężczyźni. Kolędują od północy do rana w Nowy Rok by przynieść pomyślność i powodzenie w nowym roku tym których odwiedzają. Ubrani są w słomiane tradycyjne czapki, maski by ich nikt niem rozpoznał, kożuchy włosiem na wierzch, poowijani powrozami i powrósłami ze słomy zbożowej, z kijami w rękach. Podchodząc pod domostwo śpiewają pastorałki lub kolędy " Nowy Rok bieży..", stukając kijami w okna i drzwi, i prosili o wpuszczenie ich do środka. Po otwarciu drzwi przez gospodarzy wpadają do izby z impetem i hukiem zwłaszcza do panien opukując kijami wszystkie ściany, sprzęty domowe. Śpiewali kolędy, pastorałki zwiazane z okresem noworocznym chodząc po kole w kierunku ze słońcem, stukają kijami o podłogę by odstraszyć zło od gospodarzy i ich dobytku, przynieść im pomyślność i powodzenie w Nowym Roku. Kolędując dawniej draby wybijali słomki zboża z tragarzy, z których w Wigilję gospodarze wróżyli sobie urodzaj w nadchodzącym roku. Obkolędowują gospodarzy śpiewając pastorałki i chodząc w koło izby, równocześnie stukając kijami o podłogę by wygonić złe moce i na urodzaj.Składali życzeniagospodarzom i obecnym by byli zdrowi, weseli i panował u nich wszelki dostatek i dobrobyt. Siadali na podłodze lub klepisku gdy gospodarze ich częstowali czym tam mieli. Jeżeli był z nimi muzykant to były też tańce zwłaszcza z gospodynią i pannami. Draby nigdy nie brali żadnych pięniędzy od gospodarzy u których kolędowali. Obecnie nie ma już tylu grup co było dawniej ale jeszcze się zdarzają. Nie wszyscy chcą wpuszczać drabów do domów, z tej racji że wiele osób uczestniczy w balach sylwestrowych, późnej pory a także obawy o własne bezpieczeństwo. Jest jednak jeszcze wielu gospodarzy którzy oczekują przyjścia drabów. Pastorałki
Życzenia
Obkolędowania
|
| m e n u |
|
|